
کریستالهای موجود در ادرار قلیایی
مواد شیمیائی و املاح در میزان حلالیتشان در ادرار با یکدیگر فرق میکنند این ویژگی به شناسایی و افتراق آنها کمک میکند. بهعنوان مثال املاح معدنی نظیر اگزالات، فسفات، کلسیم، آمونیوم و منیزیم در ادرار قلیائی یا خنثی کمتر حل می شوند، در نتیجه هنگامیکه pH ادرار قلیا یا خنثی است این مواد میتوانند در فرم کریستالی خود رسوب کنند.
کریستال تریپل فسفات (فسفات آمونیوم منیزیوم)
کریستال تریپل فسفات (فسفات آمونیوم منیزیوم): منشورهای بی رنگ با سه تا شش وجه (تابوتی شکل) که اغلب دارای انتهای اریب میباشند. گاهی اوقات به صورت کریستالهایی شبیه پر یا سرخس دیده میشوند. این کریستالها در ادرار طبیعی دیده میشوند. موارد پاتولوژیک شامل: توقف طولانی ادرار در مثانه، التهاب مثانه، التهاب مزمن لگنچه کلیوی، پروستات بزرگ، سنگهای کلیوی میباشد.
کریستالهای تریپل فسفات (فسفات آمونیوم منیزیم) ممکن است درادرارهای خنثی دیده شوند. کریستالهای تریپل فسفات منشورهای بیرنگی هستند که از سه تا ۶ وجه تشکیل شده و غالبا دارای انتهای اریب میباشند. این کریستالها در اسید استیک محلول هستند. اغلب اوقات این کریستالها در ادرار نرمال دیده میشوند اما همچنین میتوانند سنگ ادراری تشکیل دهند. در حالات پاتولوژیکی مانند پیلیت مزمن، سیستیت مزمن، و بزرگ شدن پروستات دیده میشوند. شایعترین و مشخصترین فرم آن منشورهای 3 تا 6 وجهی است با سطوح انتهایی مورب که شبیه به درب تابوت هستند. تمام کریستالها بهصورت کامل تشکیل نمیشوند و اندازه آنها میتواند بسیار متفاوت باشد. در اثر نگهداری طولانی این کریستالها میتوانند حل شوند و یک شکل پر مانند به خود بگیرند که مشابه برگ سرخس باشد. در بین کریستالهایی که در ادرار قلیایی مشاهده میشوند این کریستالها شایع هستند و همچنین در ادرارهای با pH خنثی دیده میشوند. فسفات آمونیم منیزیم یک ماده نرمال حل شده در ادرار است بنابراین در نمونه ادرار افراد سالم یافت میشوند و دارای اهمیت کلینیکی کمی هستند اما در ارتباط با عفونتهای مجاری ادرار که با pH قلیائی همرا هستند نیز دیده میشوند و نیز با تشکیل سنگهای کلیوی ارتباط دارند.
کریستالهای فسفات آمورف
کریستالهای فسفات آمورف: این کریستالها معمولاً بدون شکل مشخص و غیربلوری دیده میشوند و در اسید استیک محلول بوده و فاقد اهمیت بالینی هستند.
نمکهای فسفات اغلب در ادرار به حالت غیر کریستالی و فرم آمورف (بی شکل) دیده میشوند. این ذرات گرانولر شکل معینی نداشته و معمولا از اورات آمورف قابل تشخیص نیستند. pH ادرار و نیز خواص انحلال آنها به تشخیص این دو نوع از یکدیگر کمک میکند. فسفاتهای آمورف دراسید استیک حل میشوند درحالیکه اوراتهای آمورف در اسید استیک نامحلول میباشند. فسفاتهای آمورف اهمیت کلینیکی ندارند.
فسفات آمورف در ادرار قلیائی و خنثی دیده میشود و در منظره میکروسکوپی قابل تمیز از اورات آمورف نیست. فرم غیرکریستالی فسفات آمورف مشابه دانههای شن بیرنگ و ظریف در رسوب ادرار است. افتراق فسفات آمورف از اورات آمورف بر اساس pH ادرار، خواص مربوط به حلالیت آنها و تا حدودی ویژگیهای ظاهری میکروسکوپی آنها است. حضور مقادیر زیاد فسفات آمورف باعث میشود که نمونه ادرار کدر به نظر برسد و رسوب سفید یا خاکستری در مقابل رسوب صورتی – نارنجی رنگ مربوط به اورات آمورفها است. برخلاف اوراتها، فسفات آمورف در اسید محلول است و در اثر حرارت در دمای 60 درجه سانتیگراد حل نمیشود. مشابه اورات آمورف، فسفات آمورف اهمیت کلینیکی نداشته و موجب میشود که آزمایش میکروسکوپی در مواقعی که مقدار آنها زیاد است با مشکل مواجه شود. با توجه به اینکه دمای یخچال باعث افزایش رسوب آنها میشود نمونه هایی که در دمای اتاق نگهداری میشوند و در عرض 2 ساعت آزمایش شوند مناسبتر هستند.
فسفات کلسیم
فسفات کلسیم: این کریستالها به صورت منشوری نازک و دراز و بدون رنگ با یک گوشهی نوک تیز که به صورت گل رز یا ستاره دیده میشوند یا به صورت صفحات بزرگ، نازک با حاشیه نامنظم و گرانولر هستند.
کریستالهای فسفات کلسیم بهصورت منشورهای نازک، بیرنگ و طویل بوده و دارای یک انتهای باریک میباشند. بهصورت رزت یا بهصورت ستارهای شکل مرتب میشوند و یا بصورت سوزنی شکل مشاهده میگردند. کریستالهای فسفات کلسیم همچنین صفحات بزرگ، نازک و نامنظم تشکیل میدهند که ممکن است در سطح ادرار شناور بمانند. در اسید استیک رقیق محلولند. ممکن است در ادرار نرمال دیده شوند اما ممکن است تولید سنگ ادراری هم بکنند.
فسفات کلسیم در ادرار بصورت فسفات کلسیم دی بازیک (هیدروژن فسفات کلسیم،CaHpo4) و فسفات کلسیم منوبازیک (بی فسفات کلسیم، Ca[H2po4]2) دیده میشود. این ترکیبات مشابه و در عین حال متفاوت به فرمهای کریستالی متفاوتی رسوب میکنند. کریستالهای کلسیم فسفات دی بازیک که گاهی بنام فسفاتهای ستارهای نامیده میشوند، بهصورت منشورهای نازک، گوه مانند و بیرنگ در گروههای کوچک ویا به فرم رزت مرتب میشوند. هر منشور یک انتهای مخروطی یا نوک تیز دارد و انتهای دیگر آن گوشهدار و مربعی شکل است. نوع دیگری از فسفات کلسیم دی بازیک که کمتر دیده میشود بصورت سوزنهای نازک و بلندی است که بصورت دستهها یا شیارهایی کنار هم چیده شدهاند. در مقابل، کریستالهای فسفات کلسیم منوبازیک معمولا بصورت ورقههای گرانولر نامنظم دیده میشوند و یا بصورت صفحات مسطح که میتوانند بزرگ باشند و ممکن است در سطح ادرار شناور شده و مورد توجه قرار گیرند. این ورقههای کریستالی بیرنگ میتوانند شبیه به سلولهای اپیتلیالی سنگفرشی در حال تخریب به نظر برسند. اینها بعنوان کریستالهای ادرار قلیائی طبقهبندی میشوند زیرا معمولا در نمونههای ادرارخنثی یا کمی قلیائی دیده میشوند اما در ادرارهای کمی اسیدی هم تشکیل میشوند. دارای انکسار مضاعف ضعیفی در مشاهده با میکروسکوپ پولاریزه هستند. کریستالهای شایعی میباشند ولی اهمیت کلینیکی قابل توجهی ندارند.
بیورات آمونیوم
بیورات آمونیوم: اجسام گرد، زرد یا قهوهای با خارهای بلند و غیر منظم میباشند و همچنین به صورت دوایر زرد یا قهوهای بدون خار نیز دیده می شوند. این کریستال ها به سیب خاردار معروفند. اگر در ادرار تازه دیده شوند میتوان آنها را غیر طبیعی دانست.
کربنات کلسیم
کربنات کلسیم: کریستالهای کربنات کلسیم بصورت دانههای کروی بسیار کوچک و بیرنگ و بهصورت منفرد، جفت به شکل دمبل یا در واحدهای چهارتائی به شکل صلیب در ادرار قلیائی دیده میشوند. این کریستالها بندرت دیده میشوند که احتمالا بدلیل این است که به سختی از فسفات آمورف تمیز داده میشوند. اهمیت کلینیکی این کریستال همانند فسفات آمورف میباشد.
کریستالهای کربنات کلسیم کوچک، بیرنگ به شکل دمبل یا به اشکال کروی و یا بصورت تودههای گرانولر هستند. این کریستالها بزرگتر از کریستالهای آمورف هستند و هنگامیکه بصورت توده هستند بنظر میرسد که تیره رنگ هستند. تودههای کریستالهای کربنات کلسیم در مقایسه با کلامپ فسفاتهای آمورف در اطراف لبه هایشان به یکدیگر متصل شدهاند. کریستالهای کربنات کلسیم اهمیت کلینیکی ندارند و در اسید استیک حل شده و گاز دی اکسید کربن آزاد میکنند.